تعریف کلی از مزاج ها
فهرست مطالب
مزاج چیست؟
در طب سنتی گفته می‌شود که بدن تمام انسان‌ها از ترکیب عناصر چهارگانه طبیعت یعنی هوا، آب، خاک و آتش تشکیل شده است و نتیجه فرآیند این مجموعه، مزاج را به‌وجود می‌آورد.
طب سنتی عقیده دارد که مزاج هر فرد در تمام احوال درونی و بیرونی او نقش موثری دارد، به‌همین دلیل برای ریشه‌یابی و درمان بسیاری از بیماری‌های جسمی و روانی، باید در گام اول مزاج فرد مشخص شود.
مزاج‌ها به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند که عبارت هستند از:
- مزاج گرم که خود شامل مزاج صفراوی و دموی می‌شود.
- مزاج سرد که در دو دسته بلغمی و سوداوی قرار می‌گیرد.
- مزاج معتدل که تنها اندکی از انسان‌ها از آن برخوردار هستند.
اگر شما نیز برای درمان بیماری‌های مختلف خود راه‌های گوناگونی را پیموده‌اید، اما به نتیجه مطلوب دست نیافته‌اید، باید ریشه مشکل را در طبع خود جستجو کنید و با تعدیل مزاج، به درمان بیماری‌های جسمی و روحی خود کمک کنید.
در این مطلب، ضمن شرح خصوصیات افراد گرم مزاج، به فهرستی از غذاهای گرم مزاجی اشاره می‌کنیم، پس برای شناسایی بیشتر طبع خود تا پایان مطلب همراه ما باشید.
گرم مزاجی یعنی چی؟
مزاج گرم خود به دو دسته گرم و تر و گرم و خشک تقسیم می‌شود. افرادی با مزاج گرم و تر، در دسته دموی‌ها قرار می‌گیرند و گرم و خشک را صفراوی مزاج‌ها تشکیل می‌دهند.
در افراد گرم مزاج، عناصر گرم طبیعت یعنی آتش و هوا غالب هستند و این افراد با مصرف غذاهای پختنی با طبع گرم، طبیعت بدنشان شدت پیدا می‌کند و ممکن است به بیماری‌های مختلفی مبتلا شوند.
متخصصان آنلاین طب سنتی بر این عقیده هستند که کلیت مزاج انسان‌ها تغییر نمی‌یابد اما می‌توان آن را با اصلاح سبک زندگی تا حد زیادی اصلاح کرد.
به‌طور کلی واکنش و فعالیت بدن را نسبت به بیماری‌ها و عوامل بیرونی مزاج می‌گویند. گاهی از متخصصان طب سنتی سوال می‌شود که گرم مزاجی بهتر است یا سرد مزاجی؟
در جواب این سوال، باید گفت هر طبعی ویژگی‌های مختص به خود را دارد و در صورت تشدید آن‌ها سلامت کلی بدن به خطر می‌افتد. به‌همین دلیل لازم است افراد طبع خود را بشناسند و زمینه تعدیل طبع را با اجتناب از مصرف مواد غذایی همسو با مزاجشان فراهم کنند.
افراد گرم مزاج معمولا موهای پرپشت و تیره‌ای دارند و پوست آن‌ها گندم‌گون یا سبزه است. رگ‌های افرادی با طبع گرم معمولا از زیر پوست مشخص هستند و مفاصل قوی و درشتی دارند.در میان گرم مزاجان دو گروه صفراوی و دموی نیز خصوصیات منحصر به خود را دارند که بعضی از مهم‌ترین آن‌ها از قرار زیر هستند.
صفراوی‌ها
افرادی که صفرا در بدنشان غالب است معمولا از ویژگی‌های زیر برخوردار هستند:
- خوش‌بین هستند.
- تحریک‌پذیر و همچنین تغییرپذیر هستند.
- فعالیت زیادی دارند.
- در بیشتر مواقع بی‌قرار و پرخاشگر هستند.
- ضریب هوشی آن‌ها بالا است.
- یادگیری بالایی دارند.
- این افراد زودجوش هستند و با دیگران به‌راحتی گرم می‌گیرند.
- خوش‌صحبت و اجتماعی هستند.
- صفراوی‌ها عموما لاغر اندام هستند.
- سفیدی چشم صفراوی‌ها زرد است.
- پوست صفراوی‌ها خشک است.
- لاغر اندام هستند، اما مفاصل درشتی دارند.
بهتر است بدانید غلبه صفرا یا هر یک از مزاج‌های چهارگانه در بدن به معنی بیماری نیست، بلکه تشدید آن‌ها موجب بروز بیماری‌های مختلفی خواهد شد.
صفراوی‌ها باید از مصرف غذاهای گرم و خشک به شدت پرهیز کنند یا در صورت امکان، طبع مواد غذایی را با مصرف مصلح‌ها (اصلاح‌کننده طبع مواد غذایی)، تغییر دهند.
اگر غلبه صفرا در بدن بیش از میزان معمولی باشد، ممکن است بیماری‌های زیر در افراد بروز یابند:
- آفت دهانی
- شوره سر
- اگزما
- تلخی دهان
- لاغری بیش از حد
- واریس
- خشکی مفاصل
- میگرن و سردرد
- یبوست
- پرکاری تیروئید
- کبد چرب
- رفلکس معده
- انزال زودرس
- هپاتیت
- سنگ صفرا
دموی‌ها
دموی‌ها که طبع بدنشان گرم و مرطوب است، معمولا از ویژگی‌های زیر برخوردار هستند:
- دموی‌ها خوش‌‌اخلاق و مهربان هستند.
- روابط اجتماعی بالایی دارند و بسیار خونگرم هستند.
- خوش‌رو و خوش‌قلب هستند.
- طبع شوخی دارند.
- علاقه زیادی به تفریح و سفر دارند.
- دموی‌ها همه چیز را آسان می‌گیرند.
- تنوع‌طلب هستند و از کارهای تکراری خسته می‌شوند.
- بسیار سخاوتمند هستند و علاقه‌ای به خساست یا آدم‌های خسیس ندارند.
- جسور و با اعتماد به‌نفس هستند و معمولا ایده‌های خلاق و جذاب دارند.
- تمایل آن‌ها به رهبری و پیشرویی گروه‌ها بسیار زیاد است.
- دیر عصبانی می‌شوند اما خشم آن‌ها طوفانی است.
- از لحاظ ظاهری قوی‌هیکل و عضلانی هستند.
- پوست آن‌ها رنگ دارد، به‌همین دلیل بیشتر دموی‌ها سرخ و سفید یا سبزه هستند.
- این افراد موهای پرپشت و ضخیمی دارند و عمدتا رنگ موی آن‌ها تیره است.
غلبه دم نیز مانند صفرا یا هر یک از مزاج‌های چهارگانه، موجب بروز بیماری‌های مختلفی در افراد می‌شود. افراد دموی باید با اجتناب از مصرف غذاهای گرم و مرطوب یا استفاده از مصلح‌ها از غلبه دم و بروز بیماری‌های زیر در بدن خود جلوگیری کنند.
رایج‌ترین بیماری‌های افراد دموی عبارت هستند از:
- خستگی و خواب‌آلودگی
- سردرد
- حواس‌پرتی و کند بودن ذهن
- احساس سنگینی روی قفسه سینه و خفقان
- استخوان درد
- کهیر و جوش پوستی
- آفت دهانی
- سوزش مجاری ادرار
- افزایش غلظت خون
- فشار خون بالا
- بیماری‌های قلب و عروقی
- نقرس
- کلسترول بالا
- خونریزی مقعدی
- خون دماغ شدن
- ورم طحال
- تپش قلب
تغییر مزاج
مزاج یک حالت درونی در افراد است که در هنگام تولد تعیین می‌شود. موارد بسیار زیادی مانند شرایط رحم یا حالت فیزیکی مادر، در تعیین مزاج نوزاد تاثیر دارند. همچنین از زمان تشکیل نطفه تا پایان دو سالگی نوزاد، تغذیه مادر در تعیین طبع او مستقیما تاثیر می‌گذارد.
باید توجه داشته باشید که مزاج یک فرد از زمان تولد تا زمان مرگ ثابت نیست و ممکن است گاهی در اثر قرار گرفتن در شرایط و زمان‌های ویژه‌ای، مزاج نیز تغییر کند. تغذیه و سبک زندگی افراد، بلوغ و تغییرات هورمونی، محل زندگی و شرایط آب‌وهوایی و فعالیت‌های روزانه فرد، در تغییر مزاج به انواع مختلف از جمله گرم مزاجی موثر هستند.
تغییر مزاج را در طول دوران مختلف زندگی، مزاج اکتسابی می‌گویند. این نوع مزاج برخلاف مزاج انتسابی که فرد دخالتی در شکل‌گیری آن ندارد، با تغییر الگوهای زندگی تا حد زیادی قابل تغییر است. ویژگی‌های اخلاقی و ظاهری افراد نیز با تغییر مزاج تغییر می‌یابند، به‌عنوان مثال ممکن است رنگ پوست روشن‌تر شده یا عصبانیت فرد بسیار کم شود.
البته باید در نظر داشته باشید که تغییر مزاج در بسیاری از ویژگی‌های ظاهری، مانند رنگ چشم یا استخوان‌بندی فرد تاثیر ندارد.
دلایل اهمیت شناخت مزاج
ابتدا بهتر است بدانید که در مجموع و در یک دسته‌بندی کلی، زنان نسبت به مردان از طبع سردتری برخوردار هستند. شاید این امر نیز دلیل نشانه‌های ظاهری یا خصوصیات اخلاقی در این دو جنس باشد. به‌عنوان مثال مردان نسبت به زنان هیکل تنومندتری دارند و از سوی دیگر، معمولا زنان صبورتر از مردان هستند یا خشم و عصبانیت بیشتر در جنس مذکر دیده می‌شود.
گاهی عبارت‌هایی مانند رودل کردن یا نساختن غذا به بدن را به‌کار می‌بریم، اما آیا از مفهوم و منظور این عبارات چیزی می‌فهمیم؟
همه ما بسیار دیده‌ایم یا تجربه‌کرده‌ایم که بدنمان با خوردن یک غذا یا چند نوع غذا با یکدیگر، واکنش نشان می‌دهد. ممکن است پس از خوردن غذایی خاص، حالت تهوع بگیریم یا پوستمان پر از نشانه‌ها و جوش‌های ملتهب شود.
در این موارد، باید ریشه و دلیل اصلی رخداد را در مزاج خود جستجو کنیم. به‌عنوان مثال، یک فرد با مزاج سرد ممکن است بعد از خوردن غذاهای سرد مانند خیار یا شیر گاو رودل کند و فرد دیگری با خوردن کمی تخمه آفتاب‌گردان یا یک عدد خرما، دچار آکنه پوستی شود.
شناسایی مزاج کمک می‌کند از خوردن بسیاری از مواد غذایی دوری کرده یا به همراه آن‌ها مصلح استفاده کنید.
با شناسایی مزاج و خوردن خوارکی‌هایی مخالف با طبع بدن خود، از بروز واکنش‌های سریع اما آزاردهنده بدن مانند حالت تهوع جلوگیری می‌کنید و از سوی دیگر، خطر ابتلا به بیماری‌های رایج را برای مزاج خود کاهش می‌دهید.
روش‌های شناخت مزاج
روش‌های مختلفی برای شناخت مزاج وجود دارد. گاهی با پاسخ دادن به یک پرسشنامه یا آزمایش مزاج‌شناسی، طبع فرد تا حد زیادی تشخیص داده می‌شود. در مواردی نیز مزاج فرد با مراجعه به پزشکان متخصص طب سنتی و معاینه بدن تعیین خواهد شد.
رایج‌ترین روش‌های شناخت طبع به شرح زیر هستند:
- لمس پوست بدن افراد یکی از اصلی‌ترین راه‌های شناخت مزاج است. به‌طور مثال افراد دموی پوستی گرم و نرم دارند اما صفراوی‌ها از پوستی زبر، خشک و گرم برخوردار هستند.
- زمان خواب نیز می‌تواند در تشخیص مزاج موثر باشد. افراد گرم مزاج معمولا کمتر از ۸ ساعت در شبانه روز می‌خوابند.
- با استفاده از رنگ پوست نیز می‌توان مزاج فرد را تا حد زیادی تشخیص داد. افراد گرم مزاج معمولا پوست زرد یا سفید و قرمز دارند و در بعضی از موارد، پوست تیره و سبزه نشان از گرمی مزاج است.
- وضعیت موی افراد نیز به تشخیص مزاج کمک بسیار زیادی می‌کند. افراد با طبع گرم از موهایی پرپشت و گه‌گاه مجعد برخوردار هستند.
طبع گرم و سرد در ازدواج
یکی از مواردی که باید در هنگام ازدواج و انتخاب شریک زندگی به آن توجه کنید، مزاج طرف مقابل است. نباید فراموش کنیم که مزاج‌ها نیز درجه‌بندی دارند. به عبارت دیگر ممکن است درجه گرم مزاجی یک فرد بسیار کم بوده و بیشتر به سرد مزاجی متمایل باشد، اما در مجموع بهتر است با فردی ازدواج کنید که هم‌طبع خود شما است.
گرم مزاج‌ها معمولا از نظر جنسی نیز تمایل زیادی به برقراری رابطه جنسی دارند و در نقطه مقابل آن، یعنی افراد سرد مزاج از نظر تمایلات جنسی نیز تا حدی سرد هستند. این قانون برای همه افراد صحت ندارد اما در بیشتر موارد درست است.
اگر دو نفر با دو طبع متفاوت با یکدیگر ازدواج کنند، به‌دلیل اختلافاتی که در تمایلات و رفتارهای آن‌ها وجود دارد، احتمال بروز مشکلات نیز بیشتر است.
به‌همین دلیل، از نظر طب سنتی لازم است که برای برقراری تعادل در رابطه زناشویی، درک متقابل و همچنین تفاهم در مسائل جنسی، زوجین از طبع مشابه برخوردار باشند.
کنترل گرم مزاجی
افراد گرم مزاج بهتر است طبع انواع مواد غذایی را بشناسند و از خوردن غذاهای گرم برای شب و به‌طور کلی مصرف مواد غذایی با طبع گرم تا حد زیادی اجتناب کنند.
خوردن غذاهای گرم و خشک می‌تواند علائم و خصوصیات این طبع را تشدید کند و زمینه را برای ابتلا به بیماری‌های رایج در آن‌ها فراهم کند. از این رو آشنایی با لیست غذاهای گرم و خشک در طب سنتی برای جلوگیری از خطرات احتمالی ضروری است.
بعضی از مواد غذایی با طبع گرم و خشک را در زیر معرفی کرده‌ایم:
- پیاز
- سیر
- موسیر
- فلفل سبز
- نعنا
- پونه
- پیازچه
- ترخون
- شنبلیله
- ریحان
- جعفری
- خرما
- شیره خرما
- زعفران
- زنجبیل
- چای سیاه
- چای سبز
- پسته
- بادام
- بادام هندی
- گردو
- فندق
- شیر شتر
- گوشت شتر
- لپه
- نخود
- انبه
از میان مواد خوراکی با طبع گرم و تر نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کشمش
- توت
- مویز
- انجیر خشک
- خیار چنبر
- گرمک
- گیلاس
- موز
- انگور
- گلابی
- تربچه
- ترب
- شبدر
- انواع لوبیا
- شیر گوسفند
- گوشت گوسفند
- کنجد
- بادام زمینی
- خاکشیر
- ارده
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟
مزاج‌شناسی یکی از شاخه‌های قدیمی طب سنتی است که به عقیده متخصصان این رشته، شناخت مزاج و بایدها و نبایدهای آن در پیشگیری و درمان بیماری‌ها و همچنین کنترل حالات درونی تاثیر بسیار زیادی دارد. گاهی برای درمان بیماری خود، روش‌های مختلفی را امتحان می‌کنید اما نتیجه مطلوب را از آن‌ها به دست نمی‌آورید.
در این موارد باید به افراد حاذق در طب سنتی مراجعه کنید تا با تشخیص و اصلاح مزاج شما، به درمان بیماری‌هایتان کمک کنند.
همچنین اگر قصد دارید ازدواج کنید، بهتر است برای یک انتخاب درست و سنجش تفاهم میان خود و طرف مقابل، اول مزاج خود و سپس طرف مورد نظر را شناسایی کنید تا با آگاهی کامل از شخصیت و خلقیات طرفین، وارد زندگی مشترک شوید
منبع: پذیرش 24